Cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH), en yaygın bulaşma şekli korunmasız cinsel ilişkidir. Mikroorganizmaların sebep olduğu enfeksiyon yapan mikroplar (bakteri, virüs, mantar gibi) tarafından insana anal, vajinal hatta oral yollardan yakın cinsel temasla bulaşan hastalıkları tanımlamakta kullanılır. Bu tür hastalıklar, korunmasız cinsel ilişki esnasında vücut sıvılarının teması ile bireylerin partnerlerine bulaştırdıkları hastalıklardır. Cinsel temas dışında hastalığı taşıyan anneden gebelik esnasında geçebilir. Enjeksiyon ya da kan ve kan ürünleri ile doğrudan temas sırasında bulaşabilir. Bu hastalıkların cinsel sağlık üzerinde önemli etkileri vardır. Dolayısıyla tedavi edilmemeleri ilerleyen süreçlerde cinsel işlev bozuklukları ve kısırlık gibi ciddi sonuçlara ya da ölümlere yol açabilir. Çoğu zaman cinsel organlarda akıntı, şişlik ya da yara gibi belirtiler gösteren fakat bazen hiçbir belirti göstermeyen bu hastalıkların görülme sıklıkları ülkemizde ve dünyada giderek artmaktadır. Çünkü cinsel yolla bulaşan hastalıkları (CYBH) sağlıklı olduğunu düşündüğümüz ama cinsel hastalık taşıyan birinden, cinsel ilişki sırasında hastalık kapmak oldukça kolaydır. Dahası kendini sağlıklı zanneden bireylerin de hastalığı farkında olmadan başka insanlara bulaştırması mümkündür. Bu yüzden hastalığın erken dönemde tespit edilip tedaviye geçilmesi oldukça önem taşır.
https://www.kirmizikurdele.org/post/riskleri-en-aza-indirmek-daha-güvenli-seks
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların (CYBH) Belirtileri
Cinsen yolla bulaşan hastalıkların belirtileri hastalığın türüne göre değişkenlik gösterir. Bazı hastalıkların belirtileri ilişkiden kısa bir süre sonra (2-3 gün) görülürken bazı hastalıkların belirtileri 3 ay ve üzeri bir süreçte ortaya çıkabilir. Genel belirtiler arasında cinsel organlarda kötü kokulu ya da renkli akıntı olması, genital bölgede kaşıntı, idrar yaparken ağrı ya da yanma hissetme, testislerde hissedilen ağrı gibi belirtiler yer alabilir. Bazı hastalıklar ise ishal ya da mide bulantısı yapabilir.
Risk Altında Olan Kişiler
- Korunmasız bir şekilde cinsel ilişkide bulunanlar
- Birden fazla kişi ile cinsel ilişki kuranlar
- Partnerinin hastalık taşıyıp taşımadığından emin olmayanlar
- Geçmiş yaşantısında cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü olanlar
- Korunma yöntemlerini yetersiz bir biçimde kullananlar
- Uyuşturucu bağımlıları (ortak şırınga kullanımı gibi durumlarda)
- Seks işçileri ve onların müşterileri
- Steril olmayan ortamlarda dövme ya da piercing yaptıranlar
http://inmagazine.ca/2019/09/are-you-sexual-health-savvy
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?
1- Frengi (Sifiliz): Cinsel yolla bulaşan en yaygın hastalıklardan birisidir. Genellikle genital ya da anal bölge aracılığıyla bulaşabilmektedir. Daha az oranda dudak ağız lezyonları yoluyla da bulaşabilir. Frengi, kalıtsal değildir fakat korunmasız cinsel temas ya da birden fazla kişi ile cinsel temasta bulunmak hastalık riskini artırmaktadır. Hastalığın birkaç evresi vardır. İlk evre, temastan yaklaşık 10 ile 90 gün arasında geçen süredir. Bu evrede şankr adı verilen sifiliz yaraları görülür ve bazen lenf bezleri şişebilir. Yaralar kendiliğinden kaybolsa bile hastalık tam anlamıyla iyileşmez. Hastalık ikinci evreye geçmiş olur ve kan yoluyla vücuda yayılır. İkinci evrede ayaklarda, ellerde ve vücutta deri döküntüleri görülebilir. Frengi bu evrede tedavi edilmez ise üçüncü evreye ilerler. Üçüncü evre hastalığın en ciddi evresidir. Organlarda hasara sebep olur. Tedavi edilmediği durumlarda ölüme yol açabilir. Frenginde tanı kan testleri ile belli olur. Tedavisinde ise antibiyotik kullanılır. İlk evrelerde tedavi edilmesi genellikle kolaydır fakat daha ileri evrelerde 1 ile 2 yıl süren tedavileri gerektirebilir.
2- Belsoğukluğu (Gonore): Bel soğukluğu; vajina ve penis teması ile bulaşan bir bakteri hastalığıdır. Ayrıca hastalık oral ya da anal yolla bulaşabilir. Bu nedenle homoseksüel çiftler de bu hastalığı taşıyabilirler. Belsoğukluğu, kalıtsal değildir ancak tekrar bulaşabilen bir hastalıktır. Bu yüzden partnerler birlikte tedavi edilmelidir ve tedavi esnasında cinsel ilişkiye girilmemelidir. Aktif cinsel hayatı olan herkes bu hastalığa yakalanabilir. Korunmasız cinsel temas hastalığa yakalanma riski artırmaktadır. İdrarda yanma ve ağrı en yaygın görülen belirtilerdir. Erkeklerde penisten irinli akıntı; kadınlarda ise vajinal akıntılarda artma gözlemlenir. Bazı hastalarda ise herhangi bir belirti görülmemektedir. Gonore, antibiyotik ile tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Tedavi edilmemesi halinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
3- Klamidya: Chlamydia trachomais adlı bakterinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Klamidya, genelde belirti göstermeyen bir hastalıktır. Ancak 1 ile 3 hafta sonra bazı belirtiler kendini gösterebilir. İdrar yaparken yanma hissi, sık sık idrara çıkma, genital bölgede kaşıntı, sarı renkli akıntılar en temel belirtilerdendir. Kalıtsal bir hastalık değildir. Tedavisi de basittir. Antibiyotik ile tedavi edilmesi mümkündür.
4- HPV Enfeksiyonu: Human Papilloma Virüs ya da genital siğil olarak tanımlanan bir hastalıktır. Cilt teması ile bulaşır. Hastalığa yakalanan kişilerin genital bölgelerinde siğiller gözlemlenir. Bazı hastalar ise hiçbir belirti göstermeyebilir. Tedavisi, enfeksiyonun yaygınlığı ve yoğunluğu ile yakından ilişkilidir. Enfeksiyon iyileşse dahi kendini tekrarlama ihtimali her zaman vardır. Hastalıktan korunmanın en etkili yöntemi korunmaktır.
5- HSV Enfeksiyonu: Herpes Simpleks virüsünün sebep olduğu genital uçuk olarak tanımlanan bir hastalıktır. Genital bölgede uçuk oluşmasına neden olur. Ağrılı ve kaşıntılı kabarcıklar halinde görülür. Hastalık 7 ile 10 gün arası sürer. İlaçlarla tedavi edilir. Tedavi sürecinde bazen partnerin de tedavi edilmesi gerekebilir.
https://www.sciencephoto.com/media/556987/view/safe-sex-conceptual-image
6- Hepatit B: Cinsel birliktelik sırasında vücut sıvılarının teması ile bulaşan bir hastalıktır. Ancak ortak kullanılan malzemelerden (traş malzemeleri, steril olmayan dövme ve piercing malzemeleri gibi) ve enfekte olan anneden bebeğe de geçebilir. Cinsel temastan 45 ile 160 gün sonra belirtiler görülür. Aşırı halsizlik, ateş, iştah kaybı, mide bulantısı, kusma gibi belirtiler en genel belirtiler arasındadır. Hastalığın erken dönemlerinde ilaç yoluyla tedavisi mümkündür. İlerleyen dönemlerde ilaçla dahi tedavi edilemeyebilir. Hastalıktan korunmanın en etkili yolu cinsel ilişki sırasında korunmak ya da Hepatit B aşısı olmaktır.
7- HIV/AIDS: Hastalığa sebep olan virüs HIV (Human IMmunodeficiency Virus) virüsüdür. Türkçe’de İnsan Bağışıklık Yetmezliği virüsü şeklinde adlandırılır. Hastalık, korunmasız yapılan oral, anal ya da vajinal cinsel ilişki sırasında bulaşır. Steril edilmemiş malzemelerden, enfekte olan kan ürünlerinden ya da enfekte olan anneden bebeğe bulaşabilir. HIV pozitif olan bireylerle aynı ortamda bulunmak ve ortak eşyalar kullanmak, sarılmak, tokalaşmak, dokunmak HIV bulaştırmaz. Sivrisinek ısırığı ya da böcek sokması da HIV bulaştırmamaktadır.
HIV virüsünün bazı belirtileri olmakla birlikte bazen hastalık belirti göstermeden de ilerleyebilir. Kilo kaybı, ateş, halsizlik, ishal, lenf bezlerinde şişkinlik, eklem ağrıları en temel belirtilerdendir. Bu belirtiler şüpheli cinsel ilişkiden 2 ile 4 hafta sonra ortaya çıkar. Bu esnada virüs çoğaldığından enfekte olan kişilerin hastalığı partnerlerine bulaştırma olasılıkları yüksektir. Hastalığın hiçbir belirti göstermediği durumlarda ise 6 ile 13 yıl sonunda bağışıklık sisteminin çökmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Bu aşama AIDS dönemi olarak adlandırılır. Bu evrede kişi kolayca atlatabileceği hastalıkları dahi atlamaz. Kolayca hasta olabilir.
HIV virüsünü tamamen ortadan kaldırabilen bir tedavi henüz yoktur. Fakat virüsün yayılmasını kısmen azaltan ilaçlar vardır. Bu ilaçlar, hem enfekte olan kişilerin bağışıklık sisteminin zayıflamasını hem de hastalığın AIDS aşamasına geçmesini önlemek adına kullanılır. Tedaviye erken başlanması önemlidir. Böylece hastalığın bulaşması engellendiği gibi HIV virüsüne bağlı olan hastalık ve ölümler azalabilir.
Kapak fotoğrafı: freepik.com
